باید دانست که یوگا در هند در دسته مهم ترین عرفان‌های هندی یعنی بودیسم، سیک، اشو، سای بابا، کریشنا و… قرار دارد و اساساً هر حرکت در آن دارای فلسفه و مفهومی پیوندخورده با اندیشه‌های عرفان‌های شرقی است.

با این اوصاف، یوگا به ایران نیز نفوذ قابل‌توجهی پیدا کرده. در حال حاضر بیش از ۲۵۰ عنوان کتاب و ۳۹۹ مقاله و پایان نامه درباره یوگا در کتابخانه ملی ایران ثبت شده است. به علاوه یافته‌های زیادی به زبان فارسی در اینترنت پیرامون یوگا می توان دریافت کرد.

امروزه یوگاکارها با نفوذی گسترده در ایران، از یوگا به عنوان راه حقیقت‌خواهی و طریق ورود به عالم معنا نام می‌برند و از تأثیرات مثبت آن بر زندگی سخن می گویند. رویکرد عرفانی یوگا و تنوع موضوعات آن، علت اصلی نفوذ یوگا در ایران بوده است؛ تقریباً در تمام کتاب های یوگا به «عرفان بودن یوگا» اشاره شده است و در برخی از آن ها نیز خدایان باستانی هند و آیین های شرک آلود هندی، تقدیس شده اند. نگاه ورزشی به یوگا از نظر پدیدآورندگان آن بزرگ ترین توهین به یوگا است، زیرا یوگا در دیدگاه آن ها یک آئین عرفانی و معنوی است. یوگا در واقع، بخش عملی یکی از مکتب های فلسفی هند است که به جهت پالایش ذهن و درون و تسلط روح بر بدن انجام می گیرد. نفوذ تدریجی یوگا در بین جوانان، نه تنها مکتب فلسفی و اعتقادات خاص مربوط به آن را به ارمغان می آورد، بلکه سبب تزلزل عقاید دینی آنان نیز می گردد.

اگر به کتاب های تألیف شده در باب یوگا مراجعه شود، مهم ترین کاربردی که برای یوگا مطرح شده است، احساس رسیدن به آرامش است. علاوه بر آن فواید متعدد جسمانی نیز برای یوگا بیان شده از جمله صاف شدن سینوس های صورت و پیشانی، صاف شدن شکم، تناسب اندام، تقویت مفاصل، پیش گیری از بروز پوکی استخوان در دوران کهن سالی، پیش گیری از خواب های پریشان، سالم سازی پوست و غیره و بدین ترتیب یوگا توانسته است در متن زندگی انسان ها قرار گیرد. این دریافت ها اگر چه در ظاهر ممکن است مقبول و پسندیده باشد، لیکن مهم ترین دلیل نقد اعتقادات یوگا این است که آموزه های یوگا با هیچ یک از دلایل عقلانی، وحیانی و علوم تجربی قابل اثبات پذیری و دفاع نیست و تنها در حد یک ادعاست. اگر تمام متون گذشته و حال یوگا مورد بررسی قرار گیرد، حتی یک استدلال عقلی و فلسفی به نفع یوگا پیدا نمی شود، همچنین در هیچ یک از منابع دینی در مورد یوگا، یک آیه، حتی از تورات نیز یافت نمی شود. بنابراین راه اثبات وحیانی نیز مسدود خواهد بود.
سؤال مهم تری که در این جا مطرح است این است که رابطه ی یوگا با عرفان چیست؟ فواید و آثاری که عمدتاً برای یوگا مطرح می شود، حتی در صورتی که درست هم باشد! فوایدی جسمی، عصبی و حداکثر ذهنی است که هیچ ارتباطی با عرفان ندارد. بنابراین باید حد یوگا را دانست و آن را با عرفان خلط نکرد. عرفان تقرب به درگاه الهی است که با یوگا حاصل نمی شود. در یوگا نیز مانند سایر مکاتب هندی نه تنها سخنی از خدا نیست، بلکه سخنی از معاد و سرانجام زندگی انسان ها هم نیست؛ بنابراین یوگا را می توان تنها مجموعه ای از تکنیک ها دانست که نهایت آرمان آن به زندگی دنیوی انسان، در این جهان منحصر می گردد.

منابع:
خسروپناه، عبدالحسین، جریان شناسی ضدفرهنگ ها، تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، ۱۳۹۰.
– شریفی دوست، حمزه، کاوشی در معنویت های نوظهور، صهبای یقین، ۱۳۹۱.
– فعالی، محمدتقی، آفتاب ها و سایه ها، نجم الهدی، تهران، ۱۳۸۶.